Thiết kế vườn Nhật không khó, nhưng để người KTS tạo nên được “chất” cho công trình thì việc hiểu và làm tốt các yếu tố là điều cần thiết. CẢNH QUAN XỨ THANH khá tâm đắc với chuyên trang về vấn đề này, và xin trích lại từ phần lược dịch của đồng nghiệp để chia sẻ cùng bạn:
✅ Đá, sỏi và cát
Trong các khu vườn Nhật hiện đại, những viên đá lớn thường tượng trưng cho núi hoặc đồi. Đá cũng được sắp đặt một cách có chủ ý để tạo các điểm nhấn trong khu vườn, hoặc dùng để xây cầu hoặc lối đi.
✅ Hồ, suối và thác
Hồ thường là yếu tố trung tâm của hầu hết các khu vườn và thường tượng trưng cho khung cảnh của các hồ nước hoặc biển ngoài đời thật. Đôi khi người nghệ nhân thiết kế sân vườn sẽ thêm cá koi để tăng màu sắc và sức sống cho khu vườn. Ở trong các khu vườn khô (Karesansui), hồ, suối và thác nước được tượng trưng bằng lớp sỏi cào, hoặc đá dựng đứng.
✅ Đảo và cầu
Đảo là một yếu tố tồn tại từ rất lâu trong các khu vườn Nhật. Kích thước của các hòn đảo cũng rất đa dạng, từ các mỏm đá nhỏ cho đến các hòn đảo đủ lớn để xây chòi nghỉ. Chúng thường đại diện cho các hòn đảo ngoài đời thật hoặc là các biểu tượng tâm linh.
Cầu thường được xây dựng để kết nối các hòn đảo với nhau hoặc với đất liền và để tạo lối đi qua suối hoặc hồ. Các cây cầu thường được xây dựng bằng đá hoặc gỗ và quy mô cũng như mức độ phức tạp khác nhau. Có những cây cầu chỉ là một phiến đá đơn giản bắc ngang con suối. Cũng có những cây cầu lớn bằng gỗ có mái che dài hơn 10 mét.
✅ Thảm thực vật
Trong thiết kế vườn nhật, các loài cây luôn được bố trí một cách có chủ đích nhằm mô phỏng cảnh quan thiên nhiên. Thảm thực vật trong sân vườn đòi hỏi phải luôn được chăm sóc và bảo dưỡng đúng cách để duy trì được vẻ đẹp như ban đầu. Ở Nhật hay các nước có tuyết rơi thì đòi hỏi một số kỹ thuật đặc biệt để bảo vệ các loại cây khỏi băng tuyết. Nhưng ở Việt Nam thì không có tuyết nên không cần phải quá lo lắng về vấn đề này.
✅ Đồi
Ở những khu vườn có diện tích lớn, đặc biệt là những khu vườn tản bộ thời Edo thường xây dựng những ngọn đồi nhân tạo rất lớn. Đồi nhân tạo thường tượng trưng cho đồi núi ngoài đời thật. Thậm chí khách tham quan có thể leo lên đỉnh và ngắm nhìn được toàn cảnh khu vườn từ trên cao.
✅ Đèn đá
Người nghệ nhân thiết kế vườn thường khéo léo sắp đặt đèn đá một cách có chủ đích để chúng có thể phát huy hết công năng của mình. Đèn đá thường được đặt trên các hòn đảo nhỏ, bên cạnh hồ nước, lối đi, hoặc bên cạnh nhà ở, chòi nghỉ. Đây là những vị trí mà đèn đá vừa có tác dụng chiếu sáng vừa tăng thêm tính thẩm mỹ cho khu vườn.
✅ Bồn rửa tay (Tsukubai)
Ở một số khu vườn có trà thất hoặc các khu vườn trà (chaniwa) thường có bồn chứa nước bằng đá dùng để rửa tay. Bồn rửa thường được đặt trước cửa trà thất và được dùng cho nghi thức tẩy rửa trước các buổi tiệc trà truyền thống. Trước khi bước vào trà thất, khách mời phải rửa tay và súc miệng bằng nước trong bồn.
Kích thước và hình dạng của bồn rửa cũng rất đa dạng. Có những bồn chỉ đơn giản là một vết lõm tự nhiên trên viên đá hoặc cầu kì hơn là những kiểu bồn được cắt và chạm khắc tinh
✅ Lối đi
Lối đi đã trở thành một phần không thể thiếu của vườn Nhật từ khi kiểu vườn trà và vườn đi dạo ra đời. Lối đi trong sân vườn thường được làm bằng đá, sỏi, cát hoặc đất cứng và được thiết kế cẩn thận, có chủ đích để người xem có những góc nhìn đẹp nhất. Các lối đi cũng được sử dụng để phân chia các khu vực khác nhau trong khu vườn.
✅ Kiến trúc
Sân vườn được xây dựng nhằm mục đích tô điểm cho vẻ đẹp kiến trúc. Chính vì vậy chúng ta luôn có được góc nhìn đẹp nhất của khu vườn khi ở trong các không gian kiến trúc như biệt thự, cung điện, hay chòi nghỉ.
✅ Phong cảnh vay mượn
Phong cảnh vay mượn (shakkei trong tiếng Nhật) có nghĩa là kết hợp quang cảnh bên ngoài vào thiết kế của khu vườn. Các cấu trúc tự nhiên như biển, núi, sông, rừng và các cấu trúc nhân tạo như nhà cửa, phố phường đều có thể sử dụng làm quang cảnh vay mượn.